Antifašistički front žena

Slika prvog Gradskog odbora AFŽ-a Mostar, snimljena u ljeto 1945. godine.

Antifašistički front žena (AFŽ) je masovna društveno–politička organizacija, osnovana 6.XII 1942. u Bosanskom Petrovcu, na oslobođenoj teritoriji. Žene Jugoslavije su se i pre II Svetskog rata borile pod rukovodstvom KPJ za demokratiju i protiv fašističke opasnosti. 1934. godine 2000 rudarskih žena učestvovalo je u štrajku rudara Trbovlja; 1935. demonstriralo je 5000 žena pred nemačkim konzulatom u Zagrebu, za mir, a protiv fašizma; 1936. u akciji za mir i slobodu sakupljeno je 600000 potpisa žena. Časopis :»Žena danas» pokreće 1939. akciju za pravo glasa žena , u kojoj žene masovno učestvuju.

Na konferenciji u Bosanskom Petrovcu postao je AFŽ jedinstvena organizacija svih žena Jugoslavije, važan faktor u Narodnom frontu (NF) i u mobilizaciji žena u borbi za novo uređenje zemlje. Posebni odbori AFŽ-a skupljali su hranu, odeću i sanitetski materijal za Narodnooslobodilačku vojsku (NOV), brinuli su se za obradu zemlje, za žetvu i setvu, za spremanje bolčničarki, za bolnice, za decu, za kurirsku službu i dr. Na oslobođenoj teritoriji učestvovalo je oko 2 miliona žena u različitim pozadinskim akcijama . Od 1941. do 1945. borilo se u redovima patrizanskih odreda i NOV oko 100000 žena, od kojih je poginulo 25000, ranjeno 40000, a 3000 žena ostalo je potpuno nesposobno za rad. U toku II Svetskog rata oko 2000 žena postale su oficirke.Partizansku spomenicu 1941. ima više od 1900 žena, a ordenom Narodnog heroja odlikovane su 63 žene.

Na Prvoj zemaljskoj konferenciji u Bosanskom Petrovcu učestvovalo je 166 izabranih delegatkinja sa oslobođene i neoslobođene teritorije Jugoslavije. Izabran je Centralni odbor AFŽ i istaknuti su neposredni zadaci organizacije. Posle toga počeli su se organizovati glavni, okružni, opštinski i mesni odbori, tako da je u času oslobođenja zemlje AFŽ bio organizovan na čitavom području zemlje. U julu 1945. u Beogradu je održan Prvi kongres AFŽ Jugoslavije, na kome je bilo 960 delegatkinja, 1948.- Drugi kongres sa 826, a 1950. Treći sa 609.

AFŽ je predstavljao žene Jugoslavije u medjunarodnom ženskom pokretu i organizacijama žena u inostranstvu. AFŽ Jugoslavije jedan je od osnivača Međunarodne demokratske federacije žena.Na četvrtom kongresu AFŽ je ukinut kao posebna ženska organizacija. Različite organizacije i društva koja se bave pitanjima od interesa za žene ujedinile su se u Savez ženskih društava Jugoslavije. Iz tog saveza izrasla je Konferencija za društvenu aktivnost žena Jugoslavije, osnovana 1961. na konferenciji u Zagrebu, kao društvena organizacija koja deluje u okviru SSRNJ.